ถ้ำแม่ละนา และ กลุ่มถ้ำบ้านแม่ละนา เที่ยวได้เฉพาะหน้าหนาวถึงหน้าแล้ง ในหน้าน้ำระดับน้ำในลำน้ำแม่ละนาสูงมากจนเข้าถ้ำไม่ได้ นักท่องเที่ยวทีสนใจมาเที่ยวถ้ำแห่งนี้ควรติดต่อคนนำทางไปด้วย
ถ้ำแม่ละนา แห่งนี้เหมาะสำหรับผู้ที่ชอบการผจญภัยที่ท้าทายเท่านั้น เส้นทางเดินเข้าถ้ำต้องลุยไปตามธารน้ำตลอดทาง ในบางช่วงระดับน้ำสูงถึงเข่าหรือเอว ต้องปีนป่ายโขดหินและลอดช่องทางแคบๆ จัดว่าเป็นการเที่ยวถ้ำในระดับยากถึงยากมาก ภายในถ้ำมืดสนิทควรนำไฟฉายแรงสูงติดตัวไปด้วย
ถ้ำแม่ละนา มีความยาวตลอดเส้นทางที่ลำน้ำแม่ละนาลอดผ่านตัวถ้ำถึง 12 กม. ถือว่ายาวที่สุดในเอเชีย เมื่อครั้งมีการสำรวจถ้ำครั้งแรกต้องใช้เวลาเดินถึง 15 ชม. จึงจะทะลุออกไปอีกด้านหนึ่งแต่ก็ยังไม่สามารถสำรวจถ้ำได้ทั่วถึง อย่างไรก็ตามมีการกำหนดเส้นทางสำหรับเที่ยวชมถ้ำสองเส้นทาง คือ
- เส้นทาง 5 กม.ต้องเดินลุยน้ำ ผ่านโขดหินใหญ่ หินงอกหินย้อยที่ยังบริสุทธิ์ ไปจนถึงอ่างน้ำขนาดใหญ่ภายในถ้ำ
- เส้นทาง 5 กม.ต้องใช้ความอดทนมากกว่าเส้นแรก ต้องเดินผ่านความมืดไปจนถึงน้ำตกภายในถ้ำ สามารถพบเห็นปลาไม่มีตาภายในถ้ำที่มืดมิดด้วย
ถ้ำแม่ละนา และ กลุ่มถ้ำบ้านแม่ละนา แม่ฮ่องสอน
- ชาวบ้านบ้านแม่ละนามีการจัดนำเที่ยวถ้ำ 100 บาท/คน/ถ้ำ
- รับทำอาหารพื้นบ้าน ราคา 50 บาท/มื้อ/คน
- มีที่พักแบบโฮมสเตย์
นอกจาก ถ้ำแม่ละนา ยังมีถ้ำอื่นๆ ที่สวยงามอีกหลายแห่ง ซึ่งอยู่บนเส้นทางไปเที่ยวถ้ำแม่ละนา ห่างจากหมู่บ้านแม่ละนาไปประมาณ 3 กม. ถ้ำแต่ละแห่งยังมีการก่อตัวของหินงอกหินย้อยและผลึกหินปูน ซึ่งมีรูปลักษณ์หลากหลายตามจินตนาการของผู้พบเห็น ถ้ำเหล่านี้เข้าเที่ยวชมได้ง่ายกว่าถ้ำแม่ละนา แต่ไม่มีไฟฟ้าและไม่ได้จัดทำเส้นทางเดินจึงต้องมีคนนำทางไปด้วยทุกครั้ง ถ้ำที่น่าสนใจมีดังนี้
- ถ้ำปะการังมีความยาวประมาณ 800 ม. ภายในถ้ำมีหินงอกหินย้อยที่มีเกล็ดผลึกแร่ระยิบ สะท้อนแสงไฟเป็นสีเงินสีทองบางส่วนก่อตัวคล้ายปะการังในท้องทะเล
- ถ้ำเพชรมีความยาว 300 ม. ลักษณะเป็นโถงถ้ำ มีหินงอกหินย้อยรูปกรวย คล้ายโคนของต้นสนภูเขา มีการก่อตัวของผลึกเกิดเป็นประกายระยิบระยับคล้ายเพชร
- ถ้ำข้าวแตกเป็นถ้ำเข้าออกทางเดียว ภายในถ้ำประกอบด้วยกลุ่มหินปูนที่เกาะกันเป็นพืดลักษณะคล้ายข้าวตอก หรือข้าวแตกในภาษาไทยใหญ่ ด้านในสุดของถ้ำเป็นห้องโถงใหญ่ ด้านบนมีปล่องระบายอากาศ และช่องแสงสว่างลอดผ่านลงได้
- ถ้ำหินไข่มุกเป็นถ้ำขนาดเล็ก ทางเข้าแคบมาก ภายในถ้ำมีหินปูนที่จับตัวกับตะกอน เป็นลูกกลมขนาดเล็กแวววาวคล้ายไข่มุก
สิ่งน่าสนใจ ถ้ำแม่ละนา กลุ่มถ้ำบ้านแม่ละนา
- ค่าบริการคนนำทาง ต้องมาเป็นกลุ่มไม่เกิน 5-8 คน มีราคาดังนี้
- ระยะทาง 5 กม. ใช้เวลา 3-4 ชม. ราคา 200 บาท/คน
- ระยะทาง 5 กม. ใช้เวลาทั้งวัน ราคา 400 บาท/คน
- ติดต่อศูนย์บริการเที่ยวถ้ำบ้านแม่ละนา ตรงข้ามวัดแม่ละนา ต.ปางมะผ้า อ.ปางมะผ้า จ.แม่ฮ่องสอน โทร. 0-5361-9028
สถานที่ตั้งและการเดินทางไปยัง ถ้ำแม่ละนา และ กลุ่มถ้ำบ้านแม่ละนา
- ที่ตั้งและการเดินทาง บ้านแม่ละนา ต.ปางมะผ้า ห่างจาก อ.ปางมะผ้า ไปทางตัวเมืองแม่ฮ่องสอนประมาณ 12 กม.
- รถยนต์ ส่วนตัว จาก อ.ปางมะผ้า มุ่งหน้าไปทางตัวเมืองแม่ฮ่องสอน มีทางแยกขวามือไปตามทางหลวงหมายเลข 1226 ตรงหลัก กม.152 เส้นทางนี้ ช่วงต้นเป็นทางลาดยางประมาณ 2 กม. จากนั้นเป็นทางลูกรังประมาณ 4 กม. ถนนลัดเลาะไปตามไหล่เขาผ่านบ้านม้งและด่านตรวจทหารพราน จากนั้นแยกขวาไปบ้านแม่ละนาอีก 1 กม. ถ้ำแม่ละนาอยู่ห่างจากหมู่บ้านประมาณ 4 กม. ในหน้าฝนต้องใช้รถขับเคลื่อนสี่ล้อหรือเดินเท้าเท่านั้น
- รถรับจ้าง เหมารถสองแถวจาก อ.ปางมะผ้า ราคา 500 บาท
จังหวัด แม่ฮ่องสอน 